دوره حفاظت در برابر اشعه در مراکز کار با لیزر یکی از دوره های ضروری برای حفاظت در برابر اشعه است که برای افزایش آگاهی در برابر اشعه برگزار می شود. در این مقاله به بررسی جامعی در زمینه دوره حفاظت در برابر اشعه در مراکز کار با لیزر می پردازیم.
مقدمه: دوره حفاظت در برابر اشعه در مراکز کار با لیزر
در سال‌های اخیر، فناوری لیزر با سرعت چشمگیری در صنایع، علوم، پزشکی، تحقیق و حتی حوزه‌های هنری گسترش یافته است. لیزرها با قابلیت‌های بی‌نظیر خود، تحولی در روش‌های سنتی ایجاد کرده‌اند، اما در کنار تمام مزایا، مخاطرات بالقوه‌ای نیز با خود به همراه دارند. به همین دلیل، آشنایی دقیق با اصول حفاظت در برابر پرتوهای لیزر برای افرادی که در محیط‌های لیزری فعالیت می‌کنند، یک ضرورت انکارناپذیر است. دوره حفاظت در برابر اشعه ویژه مراکز کار با لیزر، برای افزایش آگاهی، توانمندسازی و ارتقای فرهنگ ایمنی در محیط‌های کاری طراحی شده است. این مقاله مروری دارد بر مهم‌ترین مباحثی که در این دوره آموزش داده می‌شود.
لیزر چیست و چه کاربردی دارد؟
لیزر یا همان (Laser) که مخفف شده عبارت تقویت نور به روش گسیل القایی است ، نوری منسجم ، پرانرژی و تک طول موج تولید می کند که برخلاف نور معمولی ، می تواند بسیار تمرکز شده باشد . این ویژگی باعث می شود که لیزر در حوزه های متنوعی مثل پزشکی : جراحی ، بینایی‌سنجی، صنعت : برش، جوشکاری ، علوم نظامی ، مخابرات ، آموزش ، پژوهش و حتی زیبایی کاربرد داشته باشند .
از دیدگاه حفاظتی ، لیزرها بر اساس میزان خطرشان به چهار کلاس اصلی (Class 1 تا Class 4) تقسیم‌بندی می‌شوند :
- Class 1: بی خطرهستند در شرایط عادی استفاده می شوند.
- Class 2: در محدوده نور مرئی قرار داده می شوند و فقط در صورت نگاه مستقیم ممکن است مزر باشند.
- Class 3: در این دسته ، خطر آسیب به چشم وجود دارد ، مخصوصا در تماس مستقیم یا بازتاب.
- Class 4: خطرناک ترین مدل لیزر با قدرت خیلی زیاد که می‌تواند به چشم و پوست آسیب زیادی وارد کنند و حتی باعث آتش‌سوزی شوند.
آشنایی با این طبقه‌بندی به کاربران کمک می‌کند تا بسته به Class لیزر، اقدامات ایمنی مناسب را اتخاذ کنند .
حفاظت در برابر اشعه و انواع پرتوها
حفاظت در برابر اشعه لیزر، نه تنها با هدف حفظ سلامت کارکنان بلکه برای جلوگیری از حوادث و حفظ ایمنی تجهیزات و محیط هم انجام می‌شود و همچنین تأکید می شود که حفاظت ، کم شدن قرارگیری غیرضروری در معرض پرتو لیزر ، جلوگیری از آسیب به بینایی ، سوختگی های پوستی و پیشگیری از حوادث احتمالی ان است .
پرتوهای لیزر ممکن است در سه طیف مرئی ، فرابنفش یا فروسرخ قرار بگیرند .
هر یک از این طول موج ها اثرات متفاوتی بر بافت بدن دارند :
- پرتوهای مرئی (Visible) : بیشترین تأثیر را بر شبکیه چشم دارند .
- پرتوهای فرابنفش (UV) : می توانند باعث آسیب به قرنیه و پوست شوند .
پرتوهای مادون قرمز (IR) : به طور معمول حرارت زا هستند و پوست و عدسی چشم را تحت تأثیر قرار می دهند و برای ان خطرناک هستند .
خطرات پرتوهای لیزر
یکی از مهم ترین مباحث شناخت دقیق خطرات ناشی از لیزر است . لیزر با توجه به قدرت و طول‌موجش ، می‌تواند تأثیرات حاد و خطرناک روی بدن انسان بگذارد و مهم ترین خطرات موارد زیر هستند :
آسیب رساندن به چشم : حتی قرارگیری کوتاه مدت در برابر پرتوهای قوی لیزر ممکن است به شبکیه چشم آسیب جدی بزند و منجر به کاهش دائمی بینایی شود.
بازتاب غیرارادی : برخورد پرتو به سطوح براق ممکن است آن را به صورت کنترل نشده به جهات دیگر بازتاب دهد و خطرات پیش‌بینی نشده ای ایجاد کند .
سوختگی‌های پوستی : لیزرهای پرتوان می توانند باعث سوختگی های سطحی یا عمیق شوند .
آتش‌سوزی : پرتوهای لیزر Class 4 به راحتی مواد قابل اشتعال را شعله ور می‌کنند و باعث اتش سوزی می شوند .
و سانحه های مربوط با خطا های انسانی ، استفاده نادرست از دستگاه ، یا نبود نظارت ، از دلایل عمده حوادث لیزری در مراکز کاری هستند .
قانون مقررات و مسئولیت افراد در کار با لیزر
کار با لیزر، بخصوص در مراکز تحقیقاتی ، بیمارستان ها یا کارگاه های صنعتی ، شامل قوانین و مقررات خاصی است .
بعضی از الزامات قانونی و مقررات مهم ان شامل موارد زیر هستند :
- ثبت کرد دقیق اطلاعات مربوط به آموزش ها ، سوانح و گزارش‌های ایمنی .
- رعایت مقررات تعیین شده توسط سازمان انرژی اتمی ایران یا دیگر مراجع ذی ربط .
- انتصاب افسر ایمنی لیزر در مراکز حساس .
- تهیه برگه اطلاعات ایمنی لیزر (LSO) برای هر دستگاه .
مسئولیت ایمنی لیزر فقط بر عهده مدیران نیست ؛ بلکه تمام کاربران باید با درک کردن مسئولیت فردی خود ، در اجرای اصول ایمنی کوشا باشند . اجرای صحیح مقررات ، نه تنها از به وجود اومدن حوادث پیشگیری می کند ، بلکه ضمانتی برای بهره وری بالاتر و آرامش در محیط کار است .
جمع بندی : دوره حفاظت در برابر اشعه در مراکز کار با لیزر
دوره حفاظت در برابر اشعه در مراکز کار با لیزر، پلی است میان دانش تئوری و کاربرد عملی برای حفظ سلامت و ایمنی در برابر پرتوهای لیزر . با شناختن طبقه بندی لیزرها ، آگاهی از خطرات ، دانستن روش‌های متفاوت حفاظتی و آشنایی با قوانین و مسئولیت ها ، کارکنان می توانند با اطمینان و دقت در محیط های پرتوزا فعالیت کنند.
